In de steeds meer digitaliserende wereld was het natuurlijk wachten op een speler in de markt die op grote schaal disruptie veroorzaakt. Niemand had kunnen vermoeden dat het zo’n vaart zou lopen. Al langere tijd is er in diverse media de discussie over de DigiAdvocaat2025. Fictie of werkelijkheid?
Dit artikel gaat kort in op de digitale trends en ontwikkelingen in de juridische sector, de opkomst van de digitale organisatie en de transformatie hiernaartoe. Niet alleen vanuit het technologische perspectief maar veel meer vanuit het organisatorische, culturele en menselijke perspectief.
Trends en innovaties
Natuurlijk is ‘Google G-advocates’ een fictie anno 2016, maar voor hoe lang nog? Dagelijks zijn er verhalen te lezen over nieuwe businessmodellen, disruptieve innovaties, de voortschrijdende ontwikkelingen rond Internet of Things, Analytics, Big Data, Open Data, maar ook Xaas - Anything as a Service, Machine Learning en slimmere algoritmen, maar ook bredere toepassing van Design Thinking [1, 2].
Buiten de juridische sector, zoals bijvoorbeeld in de bankensector durft men openlijk de vraag te stellen: “Bestaan er nog banken in 2020” 3. Ook in de advocatuur wordt herkend dat de tijd is gekomen voor De Nieuwe Advocaat1 en ziet men de opkomst van Data Driven Law Practice [4] en wordt tevens erkend dat het traditionele strategie c.q. partnerweekend op de hei achterhaald is [5].
Een andere trend is dat bestaande verdienmodellen onder druk staan. Er dienen andere verdien- en businessmodellen in de juridische wereld te worden geïmplementeerd om aan de gewijzigde klantvraag blijvend te kunnen voldoen. Cliënten worden steeds veeleisender en zijn kritischer op de kosten [6]. De concurrentie op de Nederlandse juridische markt zal ook internationaler worden [7]. De voorbodes hiervan zijn al te zien in USA en de UK. Doordat de wet- en regelgeving daar geliberaliseerd en gemoderniseerd is zodat ook open innovatie, co-creatie, collaborative innovation en value networks mogelijk zijn geworden. Daardoor kan er zomaar uit onverwachte hoek concurrentie komen, de zogenaamde ‘left field’ competitie. U zult nu wel denken, de wetgeving in Nederland is nog lang niet zo ver dus waarom moet ik hier nu al rekening mee gaan houden? Omdat voorkomen beter is dan genezen. Door nu al te anticiperen en een ‘digital leadership’ houding aan te nemen op dit dossier bent u voorbereid op de ontwikkelingen die onontkoombaar zijn.
Digitale organisaties
Zoals uit de trends en ontwikkelingen blijkt 5 maken juridische organisaties steeds meer gebruik van digitale technologieën. Maar het gaat niet alleen om het adopteren van nieuwe technologie; om effectief en adequaat de digitale technologieën in te passen in de organisatie, is het ook belangrijk om steeds nieuwe opkomende technieken behendig ten faveure van de business snel inzetbaar te kunnen maken. Digitale capaciteiten, snelheid en wendbaarheid zijn essentieel.
Dit alles komt samen in de zogenaamde digitale organisatie 5,6,7,8. Karakteristieken van een dergelijke digitale organisatie zijn onder andere het in toenemende mate nemen van besluiten op basis van steeds meer gegevens, volledige transparantie zowel intern als naar cliënten toe, en realtime inzicht in klanten en markt.
Figuur 1 Essentiële onderdelen van de digitale organisatie [8]
De transformatie
Vat een transformatie niet te licht op. Het is anders dan reguliere projecten in uw organisatie. De transformatie is echt een expeditie naar de digitale organisatie en de expeditie zal met vallen en opstaan gepaard gaan [9]. De transformatie omvat een tiental karakteristieken [8] die allemaal van toepassing kunnen zijn of zullen worden; van mindset, operations, gezamenlijk leren en meer. Zonder transformatie naar een meer digitale organisatie is een traditioneel advocatenkantoor op de lange termijn niet meer levensvatbaar. De expeditie zal natuurlijk voor iedere organisatie anders zijn, al was het maar omdat elke organisatie zich in een andere startpositie bevindt.
Innovatie in de advocatuur
De advocatuur, innovatie en entrepreneurship kan grofweg ingedeeld worden in een drietal categorieën [10]:
De advocaat die de innovator/entrepreneur juridisch bijstaat; de core business zoals het altijd al was, van juridische bijstand, contractmanagement tot bescherming van intellectueel eigendom en patenten, etc.
De advocaat die als innovator bezig is, mede gedreven door ontwikkelingen, met uitbreiding van het werkveld zoals vraagstukken over intellectueel eigendom, maar ook over aansprakelijkheid getriggerd door ontwikkelingen zoals 3D-printen, zelfrijdende auto’s, drones, Internet of Things, cyber security en natuurlijk de recent van toepassing geworden Meldplicht datalekken en uitbreiding bestuurlijke boetebevoegdheid Cbp. Er gebeurt van alles waardoor diverse afspraken in de gehele keten weer tegen het licht moeten worden gehouden.
En last but not least innovatie in de advocatuur zelf, in de besturing en processen, in het ecosysteem waar de advocatuur deel van uitmaakt. Deze laatste heeft vooral betrekking op de toekomst en bestaansrecht van de advocatuur zelf.
De eerste wordt vooral gezien als het beeld van de advocatuur zelf wanneer het om innovatie en advocatuur gaat. Maar in dit artikel ligt de nadruk op de laatste categorie, niet alleen de uitbreiding van het werkveld door nieuwe klanten of nieuwe juridische aspecten waar klanten mee geconfronteerd worden als gevolg van nieuwe innovaties, maar vooral de impact op de eigen organisatie. Of zoals in de Nieuwe Advocaat1 helder wordt verwoord: “Het in-house hebben van een ICT manager om je systemen te digitaliseren is prima, maar er is meer dan dat nodig om een visie voor de toekomst van een kantoor te ontwikkelen”. Cliënten krijgen steeds meer zicht op de interne werkprocessen van een advocatenkantoor, transparantie wordt leidend.
Figuur 2 De juridische sector in beweging [10]
Het kan voorkomen dat de werkprocessen inefficiënt zijn ingericht en daardoor zijn de kosten voor cliënten onnodig hoog [6]. Door het inzetten van digitalisering, automatisering en methoden zoals ‘Lean’ kunnen de werkprocessen efficiënter worden georganiseerd. Hierdoor krijgen de cliënten het beeld en gevoel weer terug dat de advocaat van meer toegevoegde waarde is. Dit omdat de prijs- kwaliteitverhouding weer in balans is vanuit het perspectief van de cliënt.
Technologie impact
Het is evident dat advocatenkantoren op dit moment al gebruik maken van een veelheid aan digitale technologie en diensten [2]. Maar de technologische ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op, hierdoor worden investeringen in technologie in toenemende mate risicovol. In de sector analyse voor advocatenkantoren door ABNAMRO wordt aangegeven dat [7]: “..door technologie (breedband internet, cloud computing, goedkoper wordende databanken en software..) zijn toetredingsbarrières in de sector fors verlaagd”. Dit verklaart mede de opkomst van kleinere (niche) spelers, die op prijs met grotere spelers kunnen concurreren vanwege lage overheadkosten en efficiënter werken, gebruikmakend van de techniek. Daar waar in het verleden eigen machineparken nodig waren, vergt ‘computing power’ tegenwoordig niet meer grote investeringen vooraf. ING heeft eerder [6] al een tweetal scenario’s geduid: het evolutionaire scenario en het revolutiescenario. Hoe de werkelijkheid zich in uw specifieke situatie zal ontvouwen zal alleen de toekomst uitwijzen.
Laten we helder zijn, techniek is geen doel, maar een middel. Het gaat natuurlijk om het creëren van waarde voor de klanten van het advocatenkantoor, het kantoor zelf en de samenleving in breedste zin des woord.
Mindset is een startvoorwaarde
In het artikel ‘Op weg naar een Digitale Organisatie’ [8] wordt als een onderscheidend kenmerk van een dergelijke organisatie de ‘Digital First Mindset’ omschreven. Dit is een houding die wordt weergegeven door een brede, in de organisatie aanwezige cultuur om eerst te zoeken naar digitale oplossingen. Door technologie te omarmen en te gebruiken als een hulpmiddel om een competitief business voordeel te realiseren. En door het benaderen en hanteren van bedrijfsdata op een systematische manier.
Zoals wel vaker aangetoond gaat het erom hoe mensen in een organisaties met elkaar samenwerken om een gezamenlijk doel te bereiken. Want ook al komt er veel technologie om de hoek kijken, het is en blijft mensenwerk.
Is er nog een morgen voor uw organisatie?
In deze tijden is het voor elke organisatie nodig om na te denken over morgen. Waar staat uw organisatie over drie tot tien jaar en hoe gaat u daar komen? Door alleen die dingen te doen die u vandaag doet onder de noemer van “maar dat deden we gisteren ook zo”? U voelt waarschijnlijk wel aan dat u het risico loopt om eerdaags tot de geschiedenis te behoren.
Geschiedenis herhaalt zich, en om die reden hebben we een paar zeer toepasselijke quotes geselecteerd die u zeker bekend zullen voorkomen. U zult er vast en zeker ook regelmatig over nadenken op uw kantoor. De quotes bieden u de mogelijkheid om er nog eens in reflectie naar te kijken, naar de toepasselijkheid in uw specifieke situatie, in uw bedrijf en in uw beroepsuitoefening.
Een bekende uitspraak van Bill Gates uit de tijd van de opkomst van de pc en het internet: "We overschatten altijd veranderingen die binnen twee zullen jaar optreden, en onderschatten de veranderingen in de daaropvolgende 10 jaar. Laat jezelf daar niet door afleiden"[11]. Desalniettemin is u de slogan bekend ‘adapt or perish’ 12 die heden ten dage steeds vaker geldt omdat de veranderingen elkaar steeds sneller opvolgen. Een en ander aanvliegen op een moderne en wendbare (agile) manier is natuurlijk aan te bevelen.
Dit leidt ook tot de bekende en nog steeds van toepassing zijnde uitspraak, terecht of onterecht toebedeeld aan de Griekse filosoof Heraclitus ±500 voor Christus), die vrij vertaald luidt: “Er is maar een constante en dat is verandering”. De crux zal zijn om op het juiste moment op de juiste golf van verandering te stappen, oftewel ‘catching the wave’ ook al jarenlang bekend [13]. Op dit moment weliswaar met de wetenschap dat er nog geen bewijs is voor een methodiek hoe om te gaan met de dreiging uit onverwachte hoek, die bijvoorbeeld zomaar het gevolg kan zijn van een ‘hackaton’, just for the fun of it, waarbij uw bedrijfstak dan toevallig de ‘collateral damage’ kan zijn geworden. [14]
Het is onze inschatting dat er voor de advocatuur geen ‘one size fits all’-oplossing beschikbaar zal zijn. Er zal werk verzet moeten worden. U denkt misschien u staat alleen voor deze uitdaging, maar er zijn natuurlijk ook anderen die hiervoor staan of al een (deel van de) expeditie hebben afgelegd. De vraag wordt dan: waar is uw innovatie agenda of strategie? Hoe ziet uw roadmap eruit om uw toekomst zeker te stellen en iets verder dan alleen de komende twee jaar? Of zoals Professor Dr. Rudy Moenaert al in zijn lijst van tien basisprincipes [9] beschreef: #10 - Laat je inspireren."[18]•
Referenties
[1] “De Nieuwe Advocaat”, Christ'l Dullaert Monique van de Griendt Juriaan Mensch, SDU 2015, ISBN 9789012395885
[2] http://dekrachtvancreativiteit.nl/design-thinkingvoor- advocaten-en-notarissen/
[3] “14 April 2016 Amsterdam. Witness the future of finance” , http://www.fintech.nl/
[4] http://computationallegalstudies.com/ 2015/09/03/the-three-forms-of-legal-predictionexperts- crowds-and-algorithms-professorsdaniel- martin-katz-michael-j-bommarito/
[5] “Trends en veranderingen van de advocatuur in Nederland”, Dr. Gerard Tanja LL.M. , Growth- Quarterly, 2015, nummer 6, p13-20
[6] ING Sector Visie Advocatuur, April 2013, https:// www.ing.nl/media/ING_advocatuur-in-transitieapril- 2013_tcm162-71602.pdf
[7] https://insights.abnamro.nl/visie-op-sector/2015/ advocatenkantoren/
[8] “Becoming a Digital Organization: The Journey to Digital Dexterity”, Soule, Deborah L. and Puram, Akshita Deora and Westerman, George F. and Bonnet, Didier, January 5 2016. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2697688
[9] “Digitaal innoveren in 10 basisprincipes, Prof. Dr. Rudy Moenaert MBA, GrowthQuarterly, 2015, nummer 6, p 22-30
[10] http://computationallegalstudies.com/ 2014/02/27/legal-analytics-machine-learningcomments- on-the-status-of-innovation-in-thelegal- industry-professors-daniel-martin-katzmichael-j-bommarito-ii-presentation-the-forumon- legal-evolution/
[11] “The road ahead, revised edition”, Bill Gates, 1996, Penguin Books, ISBN 978-0140260403
[12] H.G. Wells, "Mind at the End of Its Tether, 1945
[13] "Disruptive Technologies: Catching the Wave", Bower, J. L., and C. M. Christensen, Harvard Business Review 73, no. 1 (January/February 1995): 43–53. “The road ahead, revised edition”, Bill Gates, 1996, Penguin Books, ISBN 978-0140260403
[14] “The Big Idea, Big Bang Disruption”, Larry Downes, Paul F. Nunes, Harvard Business Review, March 2013, p46-56
Over de ateurs
Robert Bierwolf MScEng SMIEEE (foto cover), is Principal Consultant voor Qolor en vooral bezig met het managen van programma´s, transities, innovaties in diverse industrieën en bij overheden. Robert is tevens bestuurder bij o.a. het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs (KIVI) en ook in internationale setting o.a. bij IEEE Technology & Engineering Management Society. www.linkedin.com/in/bierwolf
Matthew van der Steen (foto pag.13) is Principal Consultant bij Qolor. Daarvoor heeft hij (interim) diverse rollen vervuld bij, onder andere, Achmea, Wehkamp en Essent. Hij is sinds 1996 werkzaam op het snij-vlak van IT, innovatie en verandering. www.linkedin.com/in/matthewvandersteen