Kunstmatige intelligentie, algoritmes, zelfschrijvende software… welke rol spelen mensen straks eigenlijk nog? Supercomputers en autonoom functionerende kennisnetwerken ontwikkelen zich exponentieel en kunnen steeds beter de context van kennis begrijpen. Zo worden zelfs hoogopgeleide kenniswerkers voorbijgestreefd door technologie. Of loopt het zo’n vaart nog niet? Jan-Carel Redelé van KennisMeester vertelt LBW over de verschuiving van kennis naar ‘Kenners’.
“Het hebben van kennis is bijna net zo vanzelfsprekend als ademen. De toegevoegde waarde zit in wat je met kennis doet. We moeten, met behulp van superfaciliterende technologie, terug naar de mens. Kenners dus”.
Kenniswedloop
“Zoeken naar en vinden van kennis is een zogeheten ‘commodity’ geworden. Kennissoftwarebedrijven ontwikkelen steeds meer zoekfunctionaliteiten om verschillende interne en externe en commerciële en openbare documenten gezamenlijk doorzoekbaar te maken. Tegelijkertijd zorgen zij ook voor betere manieren om in alle specifieke en onderliggende digitale bronnen ook de juiste documenten en kennis te vinden. Zo wordt binnen de juridische wereld naast openbare bronnen zoals rechtspraak.nl en wetten.nl vaak gebruik gemaakt van contentintegratie-systemen zoals Legal Intelligence en Rechtsorde. Deze indexeren naast tientallen openbare bronnen ook de door het kantoor afgenomen juridische abonnementen van bijvoorbeeld Kluwer, Sdu of Boom. Vroeger waren kennismanagers vaak zeer enthousiast over de mogelijkheid om al deze bronnen in één keer te doorzoeken, maar ik hoor steeds meer dat er te veel ruis tussen zit. Gebruikers grijpen daardoor weer terug op ‘good old’ Google. Dat wil je natuurlijk niet als je jaarlijks duizenden euro’s voor vakinformatie betaalt. Deze wedloop levert natuurlijk een enorme kwantitatieve winst op: De hoeveelheid juridische informatie die gezocht, geproduceerd, gedeeld en gevonden kan worden, neemt gigantisch toe. Zoals techondernemer Peter Hinssen zegt: “Information is a river. It’s everywhere. So get the river flowing.” Hinssen bedoelt hiermee dat in deze tijd van
netwerken kennis overal en steeds meer gratis verkrijgbaar is. Het hebben van kennis heeft op zichzelf dus steeds minder waarde.”
Veel data zijn geen waardevolle wijsheid
“Zoekmachines proberen tegenwoordig de zoekvraag te interpreteren. Google is naast zoekmachine ook een calculator, navigatiesysteem, vluchtzoeker, bibliotheek etc. Juridische zoekmachines zoals Rechtsorde en Legal Intelligence proberen de juridische termen te herkennen en te classificeren. Arrestnamen en wetsartikelen worden netjes herkend, zodat de gebruiker sneller op de juiste documenten uitkomt. Nog even en we herkennen het stuk waarmee de jurist bezig is, en we kunnen een kant-en-klaar antwoord geven. Ondanks dat kennissoftwarebedrijven steeds betere zoekfunctionaliteiten ontwikkelen, doet de vindbare hoeveelheid wel iets met de kwaliteit. Als jurist wil je niet alleen zoeken of alleen ‘iets’ vinden, je wilt het beste antwoord voor jouw vraag, probleem of casus. Het zoeken en vinden van veel juiste kennis alleen is niet voldoende om je klant kwaliteit te kunnen leveren. Vanuit onze praktijk bekeken, zie ik dat zo: data zijn nog geen informatie, informatie is nog geen kennis, kennis is nog geen inzicht en inzicht is geen wijsheid.”
Klantwaarde: kennis toepassen
“De toegevoegde waarde van kennissoftware blijft. Maar in de nabije toekomst zit de echte toegevoegde waarde die kantoren hun cliënten leveren niet in het hebben van kennis, maar in de toepassing ervan. Dat brengt ons terug bij mensen. Althans voorlopig. Kijk bijvoorbeeld naar Watson, de kunstmatige intelligentie van IBM. Die kan ongestructureerde informatie analyseren in een context die hij begrijpt. Het gerucht gaat dat Watson nu al op het niveau van juridisch medewerker zit. Wat supercomputers als Watson en Google nog niet doen, is vanuit data- en documentanalyse de auteur in kaart brengen. Auteurs, of zoals wij hen noemen de Kenners, zijn de specialisten. Kenners hebben en produceren niet alleen kennis over specifieke juridische onderwerpen, zij kennen en begrijpen de context, de historie, de verschillen, de analogieën, de weging van verschillende soorten kennis, de toepassingen ervan in de praktijk en de waarde van hun kennis.”
Technologie en kennisbehoefte: aandacht voor gedrag onmisbaar
“Terug naar de vraag van juristen. Juristen willen sowieso meer en betere kennis. Maar ze willen vooral de juiste kennis. De kennis die antwoord geeft op hun specifieke casus en context. Juristen zijn eerder op zoek naar puzzelstukjes dan naar nog meer documenten. Meestal heeft iemand anders die puzzel of een deel daarvan al gelegd. Wij merken dat de grootste uitdaging voor kennissoftware niet het verkopen of technisch implementeren van onze software is, maar dát juristen het gebruiken. Dat mensen iets kunnen, wil niet zeggen dat zij iets ook doen. Het gaat om gedrag. Denk aan Sharepoint van Microsoft. Dat gaat uit van technologische mogelijkheden en kan bijna alles. Maar alleen als je het eerst specifiek inricht naar de wensen van de gebruiker.
En daar gaat het mis. De expert die Sharepoint adviseerde, is inmiddels vertrokken en in eigen huis heeft niemand de technische kennis om het systeem te onderhouden. Vervolgens willen organisaties geen geld uitgeven om die kennis in te huren. Het eerste jaar is iedereen tevreden, dan komen de klachten dat mensen er niet goed mee kunnen werken en door het gebrek aan kennis van het systeem of aan onderhoud komt de klad erin. Aan het eind van de rit is de initiële investering weggegooid geld en is er geen tijd en geld meer om aan de echte kennisbehoeften van collega’s tegemoet te komen.”
Software die de juiste Kenners vindt en bindt
“Uiteindelijk staat in de toepassing van kennis de mens dus nog steeds centraal. Mensen reageren op mensen. Toegang tot kennis hebben, zie ik als randvoorwaardelijke hygiëne. De echte toegevoegde waarde zit bij Kenners. Door zoekers niet alleen in contact te brengen met het geschreven knowhow-document, maar juist ook met de auteur, is de zoekvraag snel en optimaal beantwoord. Steeds slimmere software moet zich dus gaan richten op het vinden en binden van de juiste Kenners en informatie geven over wie de Kenner is en hoe relevant die Kenner is voor een of meer ontbrekende puzzelstukjes van jouw casus. Een soort ‘social media’, maar dan specifiek doorontwikkeld voor juristen. Software die helpt om de juiste Kenner te vinden en zo snel mogelijk te bepalen of hij of zij de benodigde juridische puzzelstukjes heeft. Is een document veel geopend, doorgestuurd of geprint? Hoeveel commentaren krijgen artikelen van een Kenner, wat is de kwaliteit van die commentaren en zijn de commentaren positief? Dit soort kennis spreekt voor de auteur. En als die Kenner meer documenten over een specifiek onderwerp heeft geschreven, wordt hij vanzelf de expert binnen én buiten zijn organisatie. Eigenlijk heb je het over een open kennisgemeenschap. Zo’n kennisgemeenschap kan ervoor zorgen dat uitgeverijen een andere, kleinere en dus veel minder centrale of bepalende rol zullen hebben.”
Open kennisgemeenschap is een kwestie van tijd
“De stap naar zo’n open gemeenschap waarin niet alleen binnen een kantoor, maar ook tussen kantoren onderling kennis wordt gedeeld is niet groot. Kiezen voor enkel ‘open source’ is nu nog een te grote stap, maar op termijn zie ik dat wel gebeuren. Je ziet die beweging al aan bestaande samenwerkingsverbanden waarbinnen kennis actief wordt gedeeld. Denk ook aan centrale organisaties die door leden worden gefinancierd die onder andere verantwoordelijk zijn voor een hoogwaardige kennisbank, zoals Netwerk Notarissen voor de notariële wereld. Een ander voorbeeld is het Platform Open Commentaren (POC), dat als initiatief gesteund wordt door een aantal middelgrote en grote advocatenkantoren en de overheid.”
Podium creëren voor Kenners
“Ik zie zo’n open kennisgemeenschap als volgt. Net als bij andere niet-juridische bedrijven draagt het hebben van een Kenner in toenemende mate bij aan de reputatie van het kantoor. Dat vertegenwoordigt ook gewoon financiële waarde. Het is dus zaak dat ‘jouw’ Kenner een beter, relevanter podium en publiek krijgt. Zo wordt de Kenner, de auteur, gestimuleerd om kennis te delen die bovendien relevanter is. Want door veel relevante kennis in ‘het systeem’ te stoppen, word je zichtbaar en erkend als Kenner. De Kenner krijgt zo een platform om zijn expertise te delen en krijgt erkenning en status. In de praktijk merken wij dat juristen het niet erg vinden om innovatief niet voorop te lopen. Waar zij wel bang voor zijn is dat zij achterlopen ten opzichte van collega’s of wanneer een eventuele kennisachterstand een onderwerp is in gesprekken van bestaande en potentiële klanten. Tegelijkertijd geven kennismanagers ons aan dat juristen het leuk vinden om een soort podium te krijgen en de bijbehorende erkenning. Met zo´n podium kan de drempel om kennis te delen dus juist weggenomen worden. Misschien moet dit wel op zo’n manier dat het recht doet aan de waarde en exclusiviteit van de Kenner. En aan de wensen van de Kenner. Want ondanks dat veel juristen hun kennis willen etaleren, zijn veel juristen nog steeds bang dat de kennis die zij in kennissystemen delen misschien toch verkeerd is, dat er betere documenten zijn, dat ze kritiek krijgen op door hun gedeelde kennis of dat collega’s ermee aan de haal gaan.”
Kenners geven betekenis aan kennis
“Samenvattend: de beste toepassing van de meest relevante kennis, zorgt voor de beste juridische dienstverlening. Iedereen is dus gebaat bij het delen van kennis. Techniek is maakbaar, maar gedrag niet. Daarom moeten we systemen zo laagdrempelig mogelijk maken. Toch zijn de meeste kennissystemen gericht op de kennis zelf. Maar je hoort al steeds meer klachten over de ruis die ontstaat door de groeiende hoeveelheid bronnen en kennis die ontsloten worden. Het is mijn visie om met onze software terug te gaan naar de Kenner. Want die geeft, met behulp van kennissystemen, betekenis aan kennis.”
Jan-Carel Redelé is oprichter en eigenaar van KennisMeester