Het Metropole Orkest is een Nederlands orkest, en het grootste professionele pop- en jazzorkest ter wereld. Het werd in 1945 opgericht en heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een zeer veelzijdig orkest. Het orkest richt zich niet op de traditionele programmering van klassieke muziek, maar meer op ontwikkelingen uit de actualiteit en/of de recente muziekgeschiedenis. Denk hierbij aan jazz, pop, chansons, cabaret, musicals, filmmuziek en wereldmuziek. Dat zij een vooraanstaande rol speelt mag blijken uit de meer dan 150 albums en de duizenden radio- en tv-uitzendingen. En nog steeds is het orkest verantwoordelijk voor vele arrangementen die geschreven worden voor diverse muzikanten.
Zo deelde het Metropole Orkest het podium met grootheden als Ella Fitzgerald, Dizzy Gillespie, Brian Eno, Pat Metheny, Stan Getz en Steve Vai. Maar ook begeleidt het hedendaagse talenten als Within Temptation, The Opposites, Alain Clark, Acda & de Munnik, Bono en Gregory Porter. Het orkest heeft meerdere keren een Grammy Award ontvangen, waarvan onlangs een voor het Album Sylva. Wij spraken met Jan Bastiani, legal & policy advisor en trombonist bij het Metropole Orkest.
Hoe positioneert het Metropole Orkest zich en hoe onderscheiden jullie je van de andere orkesten?
Wij zien al enkele jaren een ontwikkeling in het orkestveld in Nederland; professionele en semiprofessionele symfonieorkesten houden goed in de gaten wat het Metropole Orkest (MO) doet en wij zien dat ook terug in hun programmering. Enerzijds komt dat voort uit de eis van de subsidie verlenende overheden aan de klassieke orkesten om een nieuw en breder publiek te bereiken, anderzijds zien ook die meer traditionele orkesten zich gedwongen tot een bij tijd en wijle modernere, meer ondernemende en innovatievere programmering, omdat daar inderdaad een substantieel publiek voor bestaat. Het MO vormt daarbij zowel een voorbeeld als een referentie voor de programmering en uitvoering van nietklassieke muziek. Complete programma’s van het MO worden overgenomen door andere orkesten, in binnen- en buitenland.
Het MO loopt echter nog wel altijd voorop, niet alleen in programmering, maar ook in uitvoeringskwaliteit. Dat komt omdat het spelen van jazz en pop, net als het spelen van klassieke muziek, een echt heel eigen discipline is. Dit zit in de genen van het MO en is ook een absolute referentie voor het aannamebeleid van de musici in het orkest. Alleen topmusici worden aangenomen. Hierdoor is dat niet zo één-twee-drie gelijk te kopiëren of te evenaren. Ook qua naamsbekendheid heeft het MO een goede positie; zo komt het MO uit het onderzoek ‘De kracht van de Cultuursector’ van Hendrik Beerda (2012) naar voren als sterkste orkestmerk.
Hoe is het MO organisatorisch ingericht en wat voor een rechtsvorm kent het?
Het MO is een stichting met een Raad van Toezicht en heeft een tweehoofdige directie (bestuur) bestaande uit een algemeen directeur en een financieel directeur. Daarnaast zijn er twee afzonderlijke steunstichtingen: Support Metropole Orkest (gericht op fondsenwerving en sponsoring vanuit de zakelijke markt) en Fonds Metropole Orkest (gericht op particuliere fondsenwerving en donaties). Verder is er de Stichting Suppletiefonds Metropole Orkest voor de bekostiging van activiteiten op het gebied van scholing, (talent)ontwikkeling en educatie, geleid door de directie van het MO en een Raad van Toezicht. Het MO heeft een orkest met 50 musici en een staf. Van de musici wordt momenteel een klein deel als zzp’er ingehuurd. De staf kent 15-20 medewerkers. Vrijwel alle medewerkers van het MO werken parttime.
Het MO is in 2013 verzelfstandigd en subsidiestromen zijn weggevallen of geminimaliseerd. Wat zijn op dit moment de belangrijkste bronnen van inkomsten?
Belangrijkste inkomstenbron is op dit moment nog steeds de subsidie van het ministerie van OCW. Deze subsidie is in augustus 2013 gehalveerd tot 3,5 miljoen per jaar en zal verleend worden tot het einde van dit jaar. Aanzienlijke inkomsten worden verder met name behaald uit uitkoopsommen voor optredens en publieksinkomsten.
Jullie hebben subsidie tot 2017. Wat gebeurd er daarna?
Op dit moment wordt de subsidieaanvraag van het MO voor 2017 tot en met 2020 beoordeeld door het Ministerie van OCW en de Raad voor Cultuur. De mogelijkheid bestaat dat de subsidie voor het orkest vanaf 2017 wordt gekort tot 3 miljoen per per jaar omdat er niet meer middelen kunnen worden vrijgemaakt in de Rijksbegroting.
Als we naar jouw functie kijken dan heb je een drievoudige rol. Musicus, legal advisor en policy advisor? Is dit niet moeilijk te verenigen met elkaar?
Af en toe moet ik inderdaad van rol wisselen of kan ik in de van toepassing zijnde rol minder zeggen dan ik weet, omdat ik op de hoogte ben van iets vertrouwelijks of prematuurs. Dat kan dan overigens zowel afkomstig zijn van een collegamusicus als vanuit mijn adviseurspositie. Verder betekent het dat ik nooit echt vrij ben; een musicus moet elke dag studeren en als ik vrij ben als musicus in het orkest, werk ik als adviseur dubbel hard. Voordeel van deze positie is dat ik in staat ben altijd van perspectief te wisselen, zowel in het orkest als op kantoor. In mijn adviseursfunctie wordt dat effect nog eens versterkt, omdat ik ten eerste het muzikaal-artistieke aspect kan meenemen in de beleids- en strategieadvisering. Voor het juridische kan ook weer helpen dat ik inzicht heb in de beleids- en strategische doelen en in het muzikale en alles over en weer. Ik kan steeds de drie perspectieven met elkaar verbinden en aan elkaar relateren of met elkaar confronteren, al of niet door ook op deelgebieden extra informatie te halen bij collega’s. Zo kan het inhoudelijke het holistische versterken en vice versa. Juist dat wisselen van perspectief tussen dansvloer en balkon ambieer ik en kan denk ik juist in deze combinatie van functies en in deze organisatie iets toevoegen.
De combinatie geeft bovendien een tijdig inzicht en een helderder overzicht in heel veel processen in de organisatie, in wat er leeft en wat hete hangijzers zijn of zouden kunnen worden. Nadeel is wel eens dat ik daarmee met bepaalde inzichten soms voor de troepen uit loop, dus ik moet af en toe extra aandacht besteden aan aansluiting. Die kennis vanuit de combinatie van functies heb ik natuurlijk altijd bij me, maar soms moet gebruik daarvan impliciet blijven vanwege de vertrouwelijkheid. Ook worden bepaalde inzichten door collega’s in beide arena’s misschien weleens als minder begrijpelijk gezien, mede omdat zij juist het overzicht missen van uit beide perspectieven. Aan de andere kant zie ik dat collega’s op kantoor makkelijk naar me toe stappen als ze advies nodig hebben over ingewikkelder kwesties; ook in het geval van niet juridische kwesties.
Welke werkzaamheden komen op je pad als legal advisor?
Waar wij het meest mee te maken hebben zijn het overeenkomstenrecht, het arbeidsrecht en het IE. De overeenkomsten betreffen met name optreedovereenkomsten met zalen of opdrachtgevers en opdrachtovereenkomsten voor dirigenten, solisten en de musici die worden ingehuurd als zzp’er.
In die overeenkomsten zit ook altijd een I.E. component, omdat wij graag opnames van onze concerten willen maken en deze opnames vervolgens willen kunnen (laten) publiceren en exploiteren. Het IE is verder natuurlijk van toepassing bij overdracht of licentie aan een derde als een platenmaatschappij van de opnames, waarvan het MO in veel gevallen producent is volgens de Wnr, maar vrijwel altijd als uitvoerende geldt. Het arbeidsrecht is relevant daar waar het gaat om onze werknemers en opdrachtnemers. Het MO heeft een eigen cao.
Een aantal juridische issues handel jij zelf af. Hoe is dat bij jullie ingericht?
Voor een en ander hebben wij modelovereenkomsten laten opstellen. Op basis van deze modelovereenkomsten of de overeenkomsten van de wederpartij doe ik vervolgens in afstemming met de directie of met de contactpersoon van de wederpartij, bij het MO de verdere afhechting of onderhandelingen nadat de essentialia in eerder stadium zijn overeengekomen. Dit is met name het geval bij de optreedovereenkomsten en de licenties of overdrachten van opnames. In het geval van behoefte aan een nieuw model of bij heel ingewikkelde of specifieke aangelegenheden wordt externe expertise betrokken.
Heb je daar specifieke voorbeelden van?
Wij gebruiken momenteel met name opdrachtovereenkomsten voor solisten en dirigenten, een voorovereenkomst met opdrachtovereenkomst voor remplaçanten, optreedovereenkomsten, van alles zijn verschillende versies en in NL en Engels.
Waaraan moet een externe jurist voldoen, wil jij hem inschakelen?
De belangrijkste toegevoegde waarde is het zijn van specialist, want daaruit volgt onze hulpvraag en behoefte. Het helpt natuurlijk als de externe jurist voldoende inlevingsvermogen heeft in onze organisatie, en ons werkveld en inzicht heeft in de voor ons relevante ontwikkelingen, zodat we daar proactief rekening mee kunnen houden.
Jullie werken met buitenlandse artiesten en hebben getekend bij een van origine Frans label (Universal). Ervaar je hier verschillen in aanpak tussen bijvoorbeeld de Franse en Angelsaksische landen?
Het betreft altijd afzonderlijke licenties of overdrachten met die platenmaatschappijen; wij hebben geen exclusief contract met enige partij. De deals worden veelal gesloten met de platenmaatschappij waar de artiest met wie wij optreden onder contract staat. Wel hebben wij als MO ook eigen labels, waarvoor wij een distributiecontract hebben afgesloten met Challenge. Het verschil tussen het Angelsaksische en het continentale recht is duidelijk merkbaar. Het is met de Franse platenmaatschappijen in redelijkheid en rekkelijkheid overleggen en onderhandelen en meer gericht op ethiek/esthetiek en artistieke waarde; met Engelse of Amerikaanse partijen is het veel harder, naar de letter en op winst gericht.
Is het een hard spel om goede afspraken te maken met een Engelse en/of een Amerikaanse partij?
Ik probeer inderdaad alles heel goed en naar de letter te bewaken en te zorgen dat ik elke ‘draft’ zie, doorneem en beoordeel; ook de tekenversie. Mochten er ingewikkelder zaken langskomen, dan doe ik zelf onderzoek, vraag advies of we houden dat deel af.
Hoe regel je de belangen van ingehuurde solisten of van een dirigent?
Dat staat in principe opgenomen in de opdrachtovereenkomsten waarmee wij solist of dirigent inhuren. Dit leidt af en toe tot discussies of onderhandelingen, die dan vaak lopen via de manager of de jurist. Hoe onbekender de naam van de artiest, hoe meer hij/zij dit zelf de overeenkomsten zal regelen; is hij/zij bekender dan komt een manager in beeld, bij nog een stapje meer (potentiële) bekendheid (meestal als men een platencontract heeft) speelt de manager het door aan een jurist. Bij de echt grote namen (die ook in veel gevallen via een boekingskantoor worden ingehuurd middels contracten van het boekingsbureau), meldt de jurist van de artiest zich al vrij snel, ongevraagd, per mail. Dat wordt in veel gevallen aanvankelijk vrij hard en bluffend gespeeld door in te zetten op toe-eigening van de volledige rechten op de opname.
Kortom, het is een boeiende en leuk spel om naast musicus ook juridische zaken te regelen!