Net zoals in veel andere branches heeft de advocatuur ook te maken met stijgende kosten en bezuinigingen. Denk bijvoorbeeld aan de fors gestegen opleidings- kosten voor advocaat-stagiaires, de onlangs voorgestelde bezuinigingen op de gefinancierde rechts- bijstand en de cliënt die kritischer wordt op de tarieven welke hij moet betalen. Volgens mr. drs. Ilse van de Pas, directeur van de Juridische Hogeschool, bestaat er echter een remedie om succesvol in te spelen op deze uitdagingen.
Veel advocatenkantoren zijn van oudsher gewend te werken met academisch geschoolde juristen, al dan niet als advocaat-stagiair. Enerzijds is dit ingegeven door het feit dat voor de togaberoepen nu eenmaal een academische opleiding vereist is. Maar anderzijds is het ook ingegeven door het behoudende karakter van de beroepsgroep: “zo doen we dat nu eenmaal al jaren.”
De recente veranderingen in de advocatuur vragen om een bezinning op die traditionele structuur van het advocatenkantoor. Daarbij speelt mee dat sinds enkele jaren de kosten voor de opleiding van een advocaat- stagiair flink zijn gestegen, waardoor bij veel kantoren de bereidheid om te investeren in die opleiding is verdwenen. Zeker gezien het risico dat veel stagiaires na hun opleiding stoppen met de advocatuur of vertrekken naar een ander kantoor, juist op het moment dat de opleiding zich begint uit te betalen.
Inmiddels is er een alternatief: de hbo-jurist. De opleiding HBO-Rechten is ruim tien jaar geleden ontwikkeld om het gat tussen de op mbo-niveau geschoolde juridisch secretaresse en de universitair geschoolde jurist en advocaat op te vullen. Daar waar in het notariaat, maar ook de medische wereld functiedifferentiatie meer regel dan uitzondering is, beschouwt iedere advocaat zich nog steeds eigenaar van zijn dossiers. Dit terwijl het veel meer voor de hand ligt om de verschillende stadia die een dossier op een advocatenkantoor door- loopt te laten behandelen door een professional die toegerust is voor zijn rol in dat proces.
‘Een professional die complementair is aan de advocaat’
Een groot deel van de juridische werkzaamheden op een advocatenkantoor heeft namelijk geen academisch geschoold uitvoerder nodig en kan prima door een andere professional zoals de hbo-jurist worden afgehandeld. Denk aan het verzamelen, rubriceren en samenvatten van de juridisch relevante documenten, literatuur en jurisprudentie ten behoeve van een casus en het opstellen van standaard processtukken of overeenkomsten. Daarbij opereert de advocaat als strateeg die de grote lijnen van de zaak uitzet en op- treedt ter terechtzitting, terwijl de hbo-jurist het voor- bereidende en uitvoerende werk verricht. Hbo-juristen kunnen de regel immers perfect uitleggen en als er een uitzondering volgt op die regel, kunnen zij dit doorverwijzen naar de advocaat. Vergelijk deze taakverdeling met die van de huisarts en de nurse practitioner.
Richard Susskind geeft in zijn boek ‘The end of lawyers’ aan dat door de komst van internet cliënten steeds meer zelf willen doen en de differentiatie in de advocatuur juist zal moeten plaatsvinden. De hbo-jurist past perfect in dat beeld. Zijn praktische scholing en werkwijze is complementair aan de academische scholing van de advocaat.
‘Vaardigheden en competenties die niet in het academisch onderwijs zijn opgenomen’
Een jurist met een diploma HBO-Rechten is door zijn beroeps- en resultaatgerichte opleiding bij uitstek geschikt voor dergelijk juridisch inhoudelijk, en ook praktisch werk. Een groot voordeel van de hbo-jurist ten opzichte van de academisch geschoolde jurist is, dat de eerste tijdens zijn opleiding gericht heeft gewerkt aan het ontwikkelen van vaardigheden die niet in het academisch onderwijs zijn opgenomen. Die competentieontwikkeling is inherent aan een beroeps- opleiding en is voor een organisatie die behoefte heeft aan praktisch ingestelde juristen een groot voordeel. De hbo-jurist kan immers direct worden ingezet, aangezien competenties als dossiervorming, juridisch analyseren, adviseren en vertegenwoordigen tijdens de studie al in ruime mate zijn ontwikkeld. Een ander onderscheidend element is dat de hbo-juristen tijdens de studie organisatiesensitiviteit ontwikkelen waardoor ze snel en praktisch inzetbaar zijn.
Naast de vak inhoudelijkheid is er aandacht voor commercialiteit waardoor ze goed op de hoogte zijn van zaken zoals up- en cross-selling en klantgerichtheid. Volgens mr. drs. Ilse van de Pas is het dan ook een kwestie van tijd, voordat de advocatuur de resultaatgerichte jurist van het hbo ontdekt en breed gaat inzetten.
Thom Vermeulen is advocaat/docent. Ilse van de Pas is directeur Juridische Hogeschool Avans-Fontys