Authenticiteit betekent dat we trouw zijn aan onszelf.[1] We zijn niet gebouwd om 24/7 een acteursrol op ons te nemen. Eddy Redmayne won de Oscar in 2015 voor zijn fantastische vertolking van Stephen Hawking, het door ALS gekwelde wetenschappelijke genie. Julianne Moore kreeg de Oscar voor haar vertolking van een jonge alzheimerpatiënte. Maar dat zijn beide vertolkingen waar zeer getalenteerde acteurs zich maanden op voorbereidden. Verscheidene opnames zijn vereist om de juiste emotie op het juiste moment vast te leggen. Wie zijn Eddy Redmayne en Julianne Moore echt? Kijk naar de Oscaruitreiking en hun reacties. Dat geeft ons echt inzicht in hun persoonlijkheid.
(Authenticiteit = je gedragen in overeenstemming met je kernwaarden en oorsprong)
En dus gedragen we ons, gelukkig maar, meestal authentiek. Het is zeer moeilijk om voortdurend in te gaan tegen onze basiswaarden en onze oorsprong. In een tijdperk waar elke smartphone een HD-camera bevat, is het ronduit gevaarlijk om een rol te spelen die je niet aankan. Dit betekent niet dat je in een keurslijf gegoten zit. Herman Van Rompuy, de allereerste president van Europa, belichaamt de 'rustige vastheid' die hij ook in regeringsverklaringen uitdroeg. Anderen vertonen dan weer een vermoeiende rusteloosheid die evenzeer authentiek is. Marc Coucke, de Vlaamse topondernemer die Omega Pharma uit de grond stampte en naderhand € 1,45 miljard verdiende aan de verkoop ervan, springt in zwembaden en gaat uit de bol bij zijn voetbalploeg Oostende. Hij feliciteert zelfs een renner die zijn wielerploeg al verlaten heeft en aarzelt niet om in de daarop-volgende tweet zichzelf te hashtaggen met #kalf. Herman Van Rompuy noch Marc Coucke acteren, ze zijn. Maar Van Rompuy kan niet handelen als Coucke zonder alle geloofwaardigheid te verliezen. Evenzeer zal een Marc Coucke die handelt als Van Rompuy hic et nunc gezien worden als een saaie piet.
Werkplunje
Authentiek leiderschap vormt een nieuwe stroming in de leiderschapsliteratuur.[2] Authenticiteit betekent dat je jezelf bent. Je gedraagt je in overeenstemming met je kernwaarden en je oorsprong. Je bent geen acteur op het toneel. Authentiek acteren is een contradictio in terminis. Authentiek leiderschap impliceert immers dat je goed in je vel zit. Er heerst coherentie en consistentie in je woorden en daden. In marketing zijn we voortdurend in interactie met diverse belanghebbenden: klanten, distributeurs, medewerkers, leiding-gevenden. We vergeten weleens dat de meeste relaties niet zijn gebaseerd op contracten, maar op vertrouwen.[3] Jouw authenticiteit, en niet jouw contracten, draagt in belangrijke mate bij tot het vertrouwen dat anderen in jou stellen.
Authenticiteit is een basisingrediënt in marketing. Soms spelen we wel een rol, ritueel dan wel inhoudelijk. Het hoort bij de taak als marketeer of manager. Maar we zijn niet gemaakt om voortdurend een rol te spelen die ingaat tegen onze fundamentele waarden. Dit verstoort het vertrouwen. Telkens als je een overbetaalde voetballer op nonchalante wijze over het voetbalveld ziet sloffen, weet je dat het iemand is die wel het geld van de club incasseert, maar niet van plan is om zich in het zweet te werken voor de supporters.
Misschien is dit de échte betekenis van situationeel leiderschap. Niet zozeer het vraagstuk welk soort leiderschap vereist is in een bepaalde situatie, dan wel welk leiderschap een individu aankan, gegeven de persoonlijkheid. De reeks aan schandalen in nogal wat ondernemingen de afgelopen jaren kan gereduceerd worden tot dit vraagstuk. Er zijn al te veel leiders aangesteld die beter tot hun recht waren gekomen als antagonist in een misdaadfilm dan als protagonist op de topverdieping van de onderneming.
Ook not-for-profitorganisaties kampen met dit probleem. Femen heeft op korte termijn geruchtmakende acties ondernomen. Met ontbloot bovenlijf en krachtdadige leuzen proberen ze de samenleving een geweten op te dringen. In september 2013 hield Femen België ermee op. Viktor Syvatski, een voormalig topman van Femen, had in een documentaire de vrouwen die hem omringden als ‘zwakke figuren zonder ruggengraat’ bestempeld.[4] Die vrouwen bewijzen onmiddellijk zijnongelijk en houden het voor bekeken. Authenticiteit is werkkleding. Deze eigenschap kenmerkt Tim Cook, de nieuwe CEO van Apple en door Time Magazine gekozen als Persoon van het Jaar 2014. Ginni Rometty, de CEO van IBM, omschrijft hem als volgt: “Hij is informeel, oprecht en toegankelijk. Hij is zeer authentiek. Dit is het keurmerk van de moderne CEO. What you see is what you get.”[5]
Bandbreedte
Authenticiteit is dus een belangrijke bouwsteen van succesvol leiderschap. Deze moet je, zoals elk ingrediënt, met zorg doseren.[6] Authenticiteit is, anders gesteld, nimmer absoluut.[7] Indien je je individuele persoonlijkheid volledig uitsluit, handel je als een robot. Indien je persoonlijkheid jouw interactie overheerst, word je een zonderling. Maar je kunt je eigen persoonlijkheid niet negeren.
Waarom moest Tony Hayward, CEO van BP, opstappen? De camera's die op de onfortuinlijke Tony Hayward gericht stonden, registreer-den op 30 mei 2010 knalhard de echte reden waarom hij de olieramp met de Deepwater Horizon zo snel mogelijk opgelost wilde zien: “Het spijt ons. Het spijt ons dat we het leven van deze mensen op kolossale wijze hebben ontwricht. Weet je, niemand wil dit liever achter de rug hebben dan ik. Ik wil mijn leven terug.”[8]
Op het eerste gezicht leek Tony Hayward een egocentrische hufter die het vooral spijtig vond dat deze olieramp zijn eigen leventje had ontregeld. Het kostte hem zijn baan. Dit is geen uitzondering. Maar deze moment-opname van Tony Hayward doet hem geen recht, hoe desastreus het ook was voor zijn imago.[9] Hayward, van opleiding geoloog, wilde na zijn aanstelling als CEO de onderneming namelijk een menselijk gezicht geven. Daarom liet hij op het hoofdkantoor onmiddellijk de dure kunst vervangen door foto's van BP pompstations, olieleidingen en boorplatformen. ‘BP verdient geld doordat iemand ergens elke dag zijn laarzen en overall aantrekt, de helm en beschermbril opzet, naar buiten gaat en aan kleppen draait. We zijn dat besef enigszins verloren.’[10] Het vormt een cynische les dat precies diegene die het goed meende in de hoek zat waar de klappen vielen. Tony Hayward was op een onbewaakt ogenblik té authentiek. Productieve authenticiteit spreidt zich uit over een zekere bandbreedte. Het is menselijke naïviteit die maakt dat we de bandbreedte fout inschatten. Je mag je kwetsbaar opstellen, nimmer naakt.
Zelfbeeld
Om in te schatten waar je voor staat, gaan we te rade bij dr. Steve Peters. Als psychiater heeft hij meegebouwd aan het succes van de Britse wielerploeg op de Olympische Spelen. Sir Chris Hoy (zesmaal Olympisch goud op de wielerbaan) en Sir Bradley Wiggins (de eerste Britse tourwinnaar en diverse malen Olympisch goud) bewieroken zijn bijdrage in hun succes. Zijn tour de force was het in goede banen leiden van het grillige gedrag van snookergenie Ronnie O'Sullivan. Maar hij heeft ook gewerkt met het Sky ProCycling Team, Liverpool F.C. en de Engelse nationale voetbalploeg. Daarnaast behoren CEO’s, bestuurders, ziekenhuismedewerkers, studenten en patiënten tot zijn clientèle.
In de Chimp Paradox[11] maakt hij het menselijke brein voor psychokneusjes als wij inzichtelijk, en focust in een sterk vereenvoudigde voorstelling op drie fundamentele systemen van onze hersenen.[12] De Aap, het limbische systeem, huisvest de emotie. De Mens, het frontale systeem, is verantwoordelijk voor onze rationele acties. De Computer, met onder meer het pariëtale systeem, slaat informatie op die de Aap en de Mens erin hebben geplaatst. Je persoonlijkheid is een resultante van deze drie systemen.
Laten we, om praktische redenen, focussen op de Computer. De snelheid van de Computer is een vijfvoud van de snelheid van de Aap en een twintigvoud van de snelheid van de Mens! De Computer verzorgt het automatische gedrag (rijden met een fiets hoef je niet telkens opnieuw te leren) en dient als informatiebron voor de Mens en de Aap. De computer bepaalt in belangrijke mate mede je persoonlijkheid. Op basis van zijn werk stelt Peters drie vragen die je helpen je zelfbeeld te formuleren. Een goede blik op je zelfbeeld geeft je meer inzicht in je authenticiteit:
Wat zijn jouw levenswaarheden? Deze levenswaarheden zijn de centrale aannames die je hanteert over hoe de wereld in elkaar steekt. Hierin zullen er belangrijke overeenkomsten zijn tussen personen ('na regen komt zonneschijn'), evenals immense verschillen ('wij zijn alleen verantwoording verschuldigd aan onze aandeelhouders'). Deze axioma's zijn gebaseerd op feiten. We bouwen ze vaak vroeg in ons leven op, middels onze opvoeding, ons onderwijs, sluipende indoctrinatie of kritische gebeurtenissen.
Wat zijn jouw centrale waarden? Die waarden zijn de ongeschreven maatstaven die jij belangrijk acht. Deze centrale waarden zijn niet op feiten gebaseerd, maar zijn persoonlijke oordelen. Stel jezelf de vraag: wie zou je willen zijn? Dit is de persoon die je ook echt bent, met de waarden die je aanhoudt in het leven. De afwijkingen worden gecreëerd door, je raadt het al, de Aap.
Wat is jouw levenskracht? De levenskracht betreft de reden waarom je hier op aarde bent. Steve Peters suggereert een heel mooie oefening. Je bent 100 jaar oud en hebt nog één minuut te leven. Er is je echter geen rust gegund. Aan je sterfbed verschijnt je achterkleinkind met de vraag aller vragen: ‘Voor je sterft, vertel alsjeblieft wat ik zou moeten doen met mijn leven.’ Relax, adem diep in, en beantwoord deze vraag gedurende de volgende minuut in volle eerlijkheid. Het antwoord op deze vraag is jouw persoonlijke missie op deze aardbol.
[1] Harter S. ‘Authenticity.’ In: Handbook of positive psychology. Snyder C.R. en Lopez S.J. (Eds.). Londen: Oxford University Press, p. 382-394. (2002).
[2] Northouse P.G. Leadership. Theory and Practice (6de ed.). LA : Sage, 2013.
[3] Mayer C. Firm commitment. Why the corporation is failing us and how to restore trust in it. Oxford: Oxford University Press, 2013.
[4] Dekeyser A. ‘Femen België doekt zichzelf op.’ De Standaard. 11 september 09 2013.
[5] Bradshaw T. & Waters R. ‘Person of the Year: Tim Cook of Apple.’ URL: FT.com, 11 december 2014.
[6] Goffee R. & Jones G. Why should anyone be
led by you? What it takes to be an authentic leader. Boston: Harvard Business School Press, 2006.
[7] Gardner W.L., Avolio B.J., Luthans F., May D.R. en Walumbwa F. ‘Can you see the real me? A self-based model of authentic leader and follower development.’ The Leadership Quarterly, jg. 16: 343-372 (2005).
[8] https://www.youtube.com/watch?v=MTdKa9eWNFw
[9] Marc Buelens wees ons op dit feit.
[10] Lyall S. ‘In BP’s Record, a History of Boldness and Costly Blunders.’ URL: NYTimes.com, 12 juli 2010.
[11] Peters S. The Chimp Paradox. The mind management programme for confidence, success and happiness. Londen: Vermillion, 2011.
[12] Theo Compernolle maakt een gelijkaardige opdeling in de reflex brain, de reflecting brain en de archiving brain. Compernolle T. Brain chains. Compublications, 2014